اوایل دهه شصت، گرایش دانش‌آموزان به رشته ریاضی-فیزیک در دبیرستان‌ها بسیار کاهش یافته بود به طوری که کم‌تر از هشت درصد آن‌ها این رشته را انتخاب می‌کردند. این مشکل مسئولین را به فکر چاره‌جویی انداخت. یکی از راه‌حل‌های پیش‌نهادی برگزاری مسابقات ریاضی بود. به این ترتیب اولین مسابقه ریاضی دانش‌آموزی در سال ۱۳۶۳ برگزار شد و پس از مدتی در سال ۱۳۶۶ برای اولین بار تیم ایران در المپیاد جهانی شرکت کرد.
نکات مثبت المپیاد ریاضی
- ایجاد تحول و پویایی در بخشی از دانش‌آموزان توانا و معلم‌های باانگیزه در زمینة ریاضیات
- شناسایی و تشویق دانش‌آموزان مستعد و هموار ساختن راه برای رشد آن‌ها در مسیر تحصیلی
- جذب دانش‌آموزان به ادامة تحصیل در رشتة ریاضی: حدود ۴۵ درصد دانش‌آموزانی که از طریق المپیاد ریاضی وارد دانش‌گاه شده‌اند، رشتة ریاضی را برای تحصیل انتخاب کرده‌اند.
- افزایش ترجمه و تألیف کتب مفید ریاضی برای دانش‌آموزان دبیرستانی
- مقایسة توانایی‌های دانش‌آموزان و کیفیت آموزش و پرورش کشور با دیگر کشورها: نتایج یک کشور در المپیاد برایندی از استعداد فطری دانش‌آموزان، نظام آموزشی کشور و کیفیت دوره‌های حرفه‌ای مخصوص تیم است و نمی‌توان آن را تنها به یکی از این عوامل نسبت داد.
- تقویت اعتماد به نفس دانش‌آموزان و دیگر اقشار مردم
- انجام کار علمی-آموزشی با استاندارهای بالا برای حدود 40 نفر در هر سال
مقایسه توانایی‌های دانش‌آموزان و کیفیت آموزش و پرورش کشور با دیگر کشورها
نتایج المپیادها حکایت از آن دارد که دانش آموران ایرانی توانایی‌های لازم برای کسب مهارت‌های علمی را دارند و اردوی آمادگی تیم در آماده‌سازی دانش‌آموزان موفق بوده است. ولی نتیجه نمی‌دهد که آموزش و پرورش ما نیز در مقایسه با کشورهای دیگر دارای کیفیت قابل قبولی است.
مراحل المپیاد ریاضی در ایران
برای عضویت در تیم المپیاد ریاضی، دانش‌آموزان می‌بایست چهار مرحله را طی کنند؛
- آزمون چندگزینه‌ای مرحلة اول در فصل زمستان که در حدود 1500 نفر در آن برگزیده می‌شوند.
- آزمون مرحلة دوم در فصل بهار که مشابه المپیاد بین‌المللی با شش سؤال تشریحی در دو روز متوالی برگزار می‌شود.
- حدود ۴۰ نفر برگزیدة این آزمون در یک دورة دو ماهة تابستانی شرکت می‌کنند.
- در پایان این دوره، دوازده نفر مدال طلا می‌گیرند تا وارد مرحلة آموزشی بعدی شوند و بعد از چند آزمون شش نفر تیم انتخاب می‌شوند.
- فاصلة زمانی بین برگزاری آزمون مرحلة اول که معمولاً در اواسط بهمن هر سال برگزار می‌شود و اعزام تیم به مسابقات جهانی که در اواسط تیر انجام می‌شود حدود هفده ماه است. البته دانش‌آموزانی که آرزوی عضویت در تیم ملی المپیاد ریاضی را دارند قطعاً از مدت‌ها قبل از برگزاری آزمون مرحله اول کار علمی را شروع می‌کنند.
دوره تابستانی
فعالیت‌های عمده دوره تابستانی المپیاد ریاضی به ترتیب اهمیت در ارزش‌یابی دانش‌آموزان بر سه محور زیر است: درس‌ها، آزمون خلاقیت، تحقیق.
- در طول دوره ۵ درس برای دانش‌آموزان ارائه می‌شود که ۴ عنوان از آن‌ها، درس‌های معمول است که برای نزدیک کردن سطح دانش‌آموزان و دادن اطلاعات پایه‌ای المپیاد ریاضی به آن‌ها طراحی می‌شود و درس آخر درسی است که تحت عنوان درس ویژه با محتوایی پیشرفته‌تر از مفاهیم دبیرستانی ارائه می‌شود. هدف از ارائه این درس فراهم آوردن موقعیتی متنوع برای فراگیری درسی است که دانش‌آموزان در آن پیش‌زمینه‌ای ندارند و در نتیجه در آن درس یک‌سان هستند.
- هر ساله مقدار زیادی از انرژی و وقت اعضای کمیتة علمی صرف طراحی آزمون با نام آزمون خلاقیت می‌شود که تلاش بر آن است که حل سؤالات این زمون در عین آن که بر مبنای اطلاعات و دانش ریاضی استوار است، نامتعارف و نیازمند تفکری خلاقانه باشد. عقیدة ما بر این است که مجموعة سؤالات امتحان خلاقیت هر ساله بر دامنة فرهنگ المپیاد ریاضی در ایران می‌افزاید.
- در دورة تابستانی هر دانش‌آموز موظف است که یک مقالة ریاضی را از بین مقالات پیش‌نهاد شده از طرف کمیتة ریاضی انتخاب کند. دانش‌پژوه باید مقاله را مطالعه کند، به خوبی بفهمد، در صورت امکان محتوای آن را گسترش دهد و در نهایت در حضور دوستان خود و داوران آن را ارائه کند.
