مثلّث خیام یا مثلث خیام-پاسکال به آرایش مثلثشکل ضرایب بسط دوجملهای گویند.
مجموع درایه های سطرم ام مثلث خیام-پاسکال، برابر هست با
«مثلث خیام» را «مثلث خیام-پاسکال» و گاه بهندرت «مثلث خیام-پاسکال-نیوتن» نیز میگویند. این مثلث توسط دانشمندان گوناگونی از هند و ایران و چین و غیره و بعدتر در اروپا بررسی شده است، و در زبانهای گوناگون نامهای مختلفی دارد. در زبان انگلیسی «مثلث پاسکال»، ایتالیایی «مثلث تارتالیا» و در زبان چینی «مثلث یانگ هویی» نام گرفتهاست. در آثار متون سانسکریتِ پینگالا ریاضیدان هندی نشانههایی از استفاده از این بسط دیده میشود. در همان دوران عمر خیام ریاضیدان ایرانی ادعای کشف روشی جبری برای به دست آوردن ضرایب بسط دوجملهای میکند. کتاب «مشکلات الحساب»، کتابی که اثباتهای این ادعا در آن آمده هنوز کشف نشده ولی در آثار طوسی تأثیر گرفته از او ضرایب را تا توان ۱۲ میتوان دید[۲]. بعد از او در قرن ۱۲ میلادی در آثار یانگ هویی ریاضیدان چینی، شکل مثلث به چشم میخورد. در قرن ۱۶ میلادی ریاضیدان ایتالیایی تارتالیا هم از خود این مثلث را به جا گذاشته و پس از یک قرن پاسکال ریاضیدان فرانسوی هم دوره با نیوتون روی این بسط و مثلث حسابی آن کار کرد.
اثبات : تعریف بسط دو جمله ای غیاث الدین جمشید کاشانی:
حالا به جای aو b عدد 1 رو قرار میدیم!...